مدل بندی پارامتری مخاطره های نیمه رقیب با استفاده از توابع مفصل و کاربرد آن در علوم پزشکی

چکیده مقدمه و هدف: در برخی از مطالعات چندین رخداد مورد نظر محقق است و هر فرد می‎تواند تا پایان مطالعه تنها یکی از انواع رخدادهای ممکن را تجربه کند که با وقوع آن رخداد پیگیری برای فرد پایان می‎پذیرد که به آن‎ها مخاطرات رقیب می‎گویند. در این نوع از مطالعات تنها زمان و نوع اولین رخداد برای هر فرد ثبت می‎شود و برای تحلیل آن‎ها معمولاً از روش‎هایی که مبتنی بر فرض استقلال بین رخدادها هستند همچون روش کاپلان-مایر، نلسون آلن، بروز تجمعی و ریسک های علت-ویژه استفاده می کنند. ولیکن در برخی از مطالعات از رخدادهای مورد نظر محقق برخی از رخدادها نهایی مانند مرگ یا کناره‎گیری آگاهانه فرد از مطالعه که با رخداد آن پیگیری برای فرد پایان می‎یابد و برخی غیرنهایی مانند عود بیماری در محل، عود دوردست (متاستاز) یا پیشرفت بیماری هستند به‎طوری که با وقوع رخداد غیرنهایی پیگیری برای فرد ادامه دارد و ممکن است تا پایان مطالعه یکی از رخدادهای نهایی مورد نظر محقق برای فرد رخ دهد یا بدون رخداد آن مطالعه پایان پذیرد. به این نوع از مخاطرات، مخاطره های نیمه‎رقیب می‎گویند. چون سانسور در این مطالعات مستقل یا ناآگاهی‎بخش نیست لذا از روش‎های معمول تحلیل ریسک‎های رقیب نمی‎توان برای تحلیل در این نوع از داده‎ها استفاده کرد زیرا روش‎های معمول با فرض استقلال سانسور انجام می‎شود. بنابراین رخدادها در این نوع از مطالعات به هم وابسته بوده و سانسور رخداد غیرنهایی توسط رخداد نهایی آگهی بخش (وابسته) است و در این موارد بایستی از روش‎هایی استفاده کرد که این ساختار وابستگی را در نظر بگیرد. مواد و روش‎کار: در این رساله از روش تابع مفصل استفاده شد. ابتدا با استفاده از شبیه‎سازی تاثیر وجود همبستگی بین رخدادها و عدم برقراری فرض استقلال سانسور بررسی شد. این روش بر روی 471 بیمار مبتلا به سرطان معده مورد استفاده قرار گرفت که دو رخداد مورد نظر عود و مرگ بودند. تحلیل داده ها بااستفاده از برنامه‎نویسی در نرم افزار r انجام شده است. یافته ها: بر اساس معیارaic توزیع وایبل بهترین برازش را به هر دو زمان رخداد داشت و میانه زمان تا عود و بقای بیماران بترتیب برابر 2/20 و 1/28 ماه برآورد شد. همچنین با برازش یک توزیع توام به دو زمان رخداد با استفاده از تابع مفصل کلایتون، متغیرهای جنس، اندازه تومور و مرحله پاتولوژیک تومور بر بقا و اندازه تومور و مرحله پاتولوژیک تومور بر عود بیماری موثر بودند. نتایج: نتایج نشان داد که استفاده از تابع مفصل برای تعیین توزیع حاشیه‎ای و ریسک‎ فاکتورهای اختصاصی رخدادهای نیمه‎رقیب باعث ایجاد نتایجی منطقی نسبت به روش‎های معمول که مبتنی بر فرض استقلال رخدادها هستند می‎شود. کلمات کلیدی: مدل پارامتری بقا، زمان عود، سرطان معده، ریسک‎های نیمه‎رقیب، سانسور وابسته، توابع مفصل